Het kan voorkomen dat je op bepaalde momenten vastloopt in je leven en vervelende situaties zich blijven herhalen. Dat het allemaal niet zo lekker loopt zoals jij graag zou willen. Je komt steeds terecht daar waar je niet in terecht wilt komen. ​ Je relatie is niet stabiel Op je werk zijn veel conflicten of je doet werk waar je geen voldoening van krijgt Werk kost je meer energie dan het je oplevert Contact met familie is verbroken of er zijn voortdurend conflicten Veel zorgen over je eigen kinderen en hun gedrag Je voelt je niet begrepen Je voelt je buitengesloten Trauma Verslaving Kort lontje Je krijgt geen grip op bepaalde situaties Weinig zelfvertrouwen Je sluit iemand buiten (ouders, broers of zussen, ect, ect,…..) Waar niet over gesproken mag worden (familiegeheimen) Gevoel van grote verantwoordelijkheid Angsten Het altijd goed voor de ander willen doen Je erkent niet waar je vandaan komt (familie) ​ Veel van deze problemen hebben een oorzaak en zijn vaak te herleiden uit het familiesysteem waar je vandaan komt. Er is een onbalans ontstaan binnen het systeem en dat kan voor onrust zorgen. Binnen het systeem hoort iedereen erbij en niemand mag buitengesloten worden. Het komt er op neer dat alles binnen het systeem gezien en erkent moet worden. Gebeurt dit niet dan zorgt de wetmatigheid van ordening (welke plek neem ik in) binding (hoor ik erbij of niet) en balans (balans tussen geven en nemen, ouders geven en kinderen nemen) ervoor dat datgene wat nog gezien moet worden de aandacht krijgt. Zodra je de situatie of persoon echt kunt toelaten, zien en accepteren zal je lijf en gedachten rustiger worden. ​ Wie hoort er bij het systeem : Je gezin van herkomst (vader, moeder, broers, zussen, opa’s, oma’s, ooms, tantes, dus je gehele familie en alle generaties. Overleden kinderen, geaborteerde of verzwegen. Half broers en zussen van alle generaties. Vorige partners (voor)ouders. Daders (geweld, intimidatie) en slachtoffers (misbruik, oorlog). Verlies of pech bij een ander waar je zelf beter van bent geworden. Land van herkomst. Geheimen waar niet over gesproken mag worden (verzwegen kinderen, abortus, incest, geaardheid, zelfmoord). “Iedereen heeft zijn eigen plek binnen het systeem en mag deze volledig innemen” ​ Het lot : Het lot is datgene wat je heeft gemaakt tot wie je nu bent en welke last je met je meedraagt .Vaak kijken we de andere kant op en houden ons bezig met het lot van de ander. Hiermee nemen we geen verantwoordelijkheid voor ons eigen lot en leven. ​ Systemische opstelling : Door letterlijk je hulpvraag neer te zetten in een ruimte, dit kan met behulp van representanten of via plaats ankers (woorden op blaadjes) wordt de onbalans in je systeem zichtbaar. De dynamiek, daar waar de meeste aantrekkingskracht naar toe gaat, gaan we onderzoeken en mee werken. Vaak is het zien en accepteren dat het zo is al voldoende om het te veranderen. Het is aan jou de keuze hoe je hiermee omgaat. Het kan zijn dat het emotioneel nog te vroeg is om bepaalde situaties aan te kijken of te accepteren. Dan heeft het nog tijd nodig om je er volledig aan over te geven. Sluit je jezelf ervoor af en accepteer je niet wat er in je verleden is gebeurt dan zal het systeem zich blijven roeren. Onrust en fysieke klachten kunnen hiervan een gevolg zijn. Lukt het je niet om volledig de situatie te accepteren dan zal je probleem doorgegeven worden aan de volgende generatie. ​ Wat kan het je opleveren : Inzichten Gevoel van opluchting en berusting Een gevoel van er weer bij horen Dat je de last van de ander niet meer hoeft te dragen ​ “Ontken je waar je vandaan komt en wat er is gebeurt, dan zal het systeem nog harder aan je blijven trekken en je eraan herinneren dat je nog iets hebt aan te kijken” ​

Wat kan de impact zijn van systemisch werk / familieopstellingen? Impact klinkt als een grote gebeurtenis in iemands leven. Een opstelling kan dusdanig iets in beweging zetten dat er daadwerkelijk sprake kan zijn van een grote verandering. Wat ik waarneem tijdens een opstelling is alsof het lijkt dat boosheid plaats maakt voor zachtheid. Afwijzing overgaat in acceptatie. Eenzaamheid zich openstelt voor toenadering. Verkramping ruimte maakt voor openheid en kwetsbaarheid een goede vriend wordt met daadkracht. Het lijkt erop dat ik tijdens een opstelling de puurheid van mensen zie, de rauwe vorm zonder poespas! -Wanneer een dochter ziet dat ze jarenlang het lot van haar moeder heeft gedragen valt er vaak een last van haar schouders . -Wanneer een zoon ziet dat zijn vader niet méér heeft kunnen geven dan wat hij meende nodig te hebben kan hij stoppen met te hard te werken om gezien te worden. -Wanneer slachtoffers zien dat daders ook mensen zijn en zo hun reden hebben gehad kan iemand zich weer veilig gaan voelen. -Wanneer kinderen van gescheiden ouders zien dat de scheiding niet hun schuld was zijn ze vaak verlost van hun schuldgevoel. -Wanneer iemand zijn of haar plek weer binnen het gezin inneemt, kan het leven weer volop stromen. Mijn ervaring is dat mensen na een opstelling veel opener worden naar hun directe omgeving. Zich kwetsbaar durven opstellen en veel beter hun grenzen kunnen aangeven. Ze liefdevoller omgaan met ouders, broers en/of zussen en familie. Ze krachtiger in het leven staan en meer berusten in dat wat er is. Ze zijn niet meer zo op zoek naar antwoorden. Al deze kleine een grote veranderingen zorgen uiteindelijk voor meer bewustwording. Iedereen hoort erbij, dat is de kracht van systemisch werk. Als Systemisch coach geef ik inzicht in de dynamiek van een familiesysteem. Ik zie welke impact een verstoorde familierelatie met zich mee kan brengen. Maar ik zie gelukkig ook wat het met mensen doet wanneer het systeem zich langzaam weer hersteld. Systemisch werk maakt de realiteit zichtbaar. Niet alleen onze ervaring die wij de realiteit noemen, maar de realiteit die daaronder ligt.

Door je hulpvraag via een systemische opstelling letterlijk neer te zetten in een ruimte, wordt de onbalans in je systeem vaak helder zichtbaar. Het neerzetten van de (familie)opstelling gebeurt met behulp van representanten of via plaatsankers. Vaak is één opstelling al voldoende om weer vooruit te kunnen. Heb je een vraag, neem deze dan mee naar de familieopstelling. Heb je geen vraag of wil je eerst eens ervaren of dit wel bij je past, dan ben je ook van harte welkom. Je kunt dan als representant deelnemen aan een familieopstelling. Als representant ben je net zo waardevol als iemand die een vraag inbrengt. Door geen onderscheid te maken tussen de vraagsteller en representant, ontstaat er een meer natuurlijke flow gedurende de dag, waarbij er ruimte is voor meerdere vragen en voor dat wat zich spontaan aandient. Vaak is deelname aan de opstelling van een ander als een spiegel voor je eigen patronen en kom je daardoor ook tot inzichten voor jezelf.

Systemisch coachen is met name geschikt voor mensen die de voorkeur geven aan individueel werken in plaats van in een groep. Vooral mensen die erg getraumatiseerd zijn hebben veel behoefte aan veiligheid en aan één op één werk. Bij getraumatiseerde mensen is het belangrijk dat met hele kleine stappen wordt gewerkt. Zelfs opstellingen van andere deelnemers in een groep kunnen heftige reacties oproepen en daarmee her-traumatiserend werken. Het is zinvol om je af te vragen of je wel met trauma’s wil werken. Deze vorm van coaching leent zich overigens ook goed voor telefonische consulten. En ook bij andere vormen van coachen kan systemisch coachen een aanvulling zijn. In feite werkt het net zoals bij een systemisch interview; door het stellen van systemische vragen proberen we uit te komen bij de kern van het thema van de cliënt. Systemische vragen hebben altijd te maken met de aspecten binding, ordening en balans. Vaak geeft dat alleen al een heleboel inzicht. Is er meer duidelijkheid nodig, of lijkt het zinvol om nog proceswerk te doen, dan bieden de volgende vormen van één op één werken een goede mogelijkheid.

Een systeem is een verzameling van elementen die een onderling verband met elkaar hebben en elkaar ook dusdanig kunnen beïnvloeden. De werking van het systeem is niet te verklaren aan de hand van aanwezige elementen. Bijvoorbeeld een lichaam is een systeem dat bestaat uit vele elementen maar dat verklaart nog niet het leven in het lichaam. Systemen staan ook nooit op zich, maar maken altijd in meer of mindere mate deel uit van andere systemen. Tot een familiesysteem behoren: Ø De kinderen, ook miskramen, abortussen, en weggegeven of verzwegen kinderen Ø De ouders met broers en zussen, ook die overleden zijn Ø De vorige partners van de ouders Ø De grootouders en alleen die broers of zussen van de grootouders die een speciaal lot dragen Ø De vorige partners van de grootouders Ø Soms ook de overgrootouders (we kunnen tot 5 generaties terugkijken) Wie ook bij het systeem horen zijn: Ø Personen wiens verlies van fortuin of leven voordeel heeft opgeleverd Ø Slachtoffers van geweld, speciaal diegene die vermoord zijn Ø Daders binnen onze familie slachtoffers hebben gemaakt

De werking van de gewetens zijn de belangrijkste bijdragen van Bert Hellinger aan het systemisch werk. Aan de inzichten die hij verkregen heeft uit jarenlange fenomenologische waarnemingen met betrekking tot het geweten ontlenen familieopstellingen hun diepe werking. Er bestaan verschillende gewetens; het persoonlijke geweten, het collectieve geweten en het spirituele geweten. Ø Het ‘persoonlijke geweten’, is voelbaar Ø Het ‘collectieve geweten’ is onzichtbaar is en niet te voelen haar werk doet Ø Het ‘spirituele geweten’ overstijgt beide andere gewetens

Het persoonlijke geweten Het persoonlijke geweten waakt als een innerlijk zintuig over onze intermenselijke verbindingen en werkt als een soort van evenwichtszintuig. Dit zintuig laat ons instinctief twee toestanden waarnemen: hoor ik erbij of hoor ik er niet bij. Dat geldt in eerste instantie tegenover de familie, maar ook in andere systemen, zoals bijvoorbeeld in een vriendenkring, sportvereniging of religie. Dit geweten is dus systeem gebonden. We onderscheiden 3 aspecten van dit geweten: binding, ordening en balans. § Binding: erbij horen De binding regelt heel fijngevoelig onze behoefte om erbij te horen in de familie, in de relatie, het sociale en in de maatschappij. Doet een kind bijvoorbeeld iets dat in zijn familie als goed en zinvol wordt gezien, dan zal het zich goed en onschuldig voelen. Het voelt dat het erbij hoort en het heeft dan een goed geweten. Doet het iets wat zijn familie niet aanvaart, dan voelt het zich schuldig en hoort het er niet bij. Het riskeert uitsluiting en heeft daardoor een slecht geweten. De angst voor uitsluiting zit heel diep in ons. Iemand die in vroegere tijden werd uitgesloten riskeerde zijn leven. Een kind dat uitgesloten dreigt te worden ervaart doodangst. Hoe lager we in de hiërarchie zitten hoe sterker we ons gebonden voelen aan de groep. Hoe meer macht we binnen de groep hebben hoe losser ons geweten wordt, we lopen dan minder risico om buitengesloten te worden. De laagste in de hiërarchie zijn ook bereid om zichzelf op te offeren voor de hogeren in de hiërarchie, zelfs wanneer ze volledig misbruikt worden. Je kan denken aan kinderen in een gezin of soldaten en arbeiders in een bedrijf. Ook wanneer we een vroege dood niet kunnen verwerken omdat in onze families gevoelens niet worden geuit, heeft dat gevolgen. Door loyaal te zijn aan onze familie kunnen we met goed geweten, verstrikkingen of onbewuste identificaties veroorzaken. Het is belangrijk om te weten dat een goed of slecht geweten altijd in betrekking staat tot een referentiegroep. Het zegt niets over algemene principes van goed of kwaad. § Ordening: stellen van kaders Ons persoonlijk geweten is altijd op zoek naar orde, sociale regels en voorspelbaarheid. Wanneer we weten waar we aan toe zijn, dan voelen we ons veilig. We hebben dus behoefte aan een kader. Veel verstoringen ontstaan tijdens de opvoeding. Er moeten dus grenzen komen en voorspelbaarheid zijn die een kader scheppen voor het kind. Kinderen zoeken die grens dan op. Daardoor vindt hun persoonlijk geweten een referentiekader. Dat wil zeggen dat ouders voor het kind voorspelbaar in hun toewijding en reacties moeten zijn. Zijn ouders wispelturig en onvoorspelbaar, dan wordt het moeilijk voor het kind. Het wordt nog moeilijker voor de kinderen wanneer er geen grenzen worden gesteld. Kinderen die alles mogen, kunnen geen referentiekader opbouwen. Ze kunnen hun veilige plek in de familie niet vinden. Wanneer de ouders geen grenzen stellen, leven de kinderen in een vacuüm. Omdat de tegenpool van een goed geweten nooit voelt, dus nooit het gevoel leert kennen dat bij een slecht geweten hoort, heeft het ook nooit een goed geweten. Beide polen hebben elkaar nodig. § Balans: geven en nemen Er ontstaat in onszelf een schuldgevoel wanneer ons iets wordt gegeven. We voelen ons tegenover de ander (de gever) schuldig en hebben een slecht geweten. Daardoor trachten wij, door zelf iets terug te geven, de balans te herstellen. Dit is een ander schuldgevoel dan bij het bindingsgeweten. Deze schuld wordt als een plicht ervaren, en de onschuld als vrijheid van verplichting. Verstoringen ontstaan bijvoorbeeld omdat in onze maatschappij nog altijd geldt dat geven beter is dan nemen. Door deze houding zorgen wij ervoor dat de anderen zich schuldig voelen en een slecht geweten hebben tegenover ons. Op deze manier worden onze relaties zwaarbelast. Het is veel gezonder een evenwichtige verhouding te vinden en zo een rijke uitwisseling mogelijk te maken. Dit geven en nemen heeft ook een sociale functie; het maakt uitwisseling mogelijk en zorgt dat groepen bij elkaar blijven. De balans van geven en nemen in een familie is: ouder geven aan kinderen wat ze kunnen geven, de kinderen nemen wat ze krijgen. Kinderen hebben niet het recht om van de ouders iets te eisen. Ze moeten hun ouders nemen zoals ze zijn. Op hun beurt kunnen de kinderen later wanneer ze volwassen zijn, het vele wat ze hebben gekregen doorgeven aan hun eigen kinderen. Wanneer mensen geen kinderen hebben, kunnen ze hun liefde op een andere manier doorgeven.

Het collectieve geweten Een familie is niet alleen met een bloedband met elkaar verbonden, maar ook via het familiegeweten. Zelfs wanneer wij ver uit elkaar leven, niets van elkaars bestaan weten of willen weten, zijn we altijd diep met elkaar verbonden. Het familie of collectieve geweten is, in tegenstelling tot ons persoonlijk geweten, niet voelbaar. Het werkt in het verborgene en we kunnen alleen zijn uitwerkingen gadeslaan. Je kunt het vergelijken met radioactiviteit, het is niet merkbaar of voelbaar, maar de gevolgen zijn duidelijk waarneembaar. In families is het dit familiegeweten dat onverwerkte processen, of het buitensluiten van leden van het familiesysteem, in volgende generaties opnieuw aan de oppervlakte brengt. Voor zover ik weet is het familieopstellen de enige methode die deze verstrikkingen aan het licht kan brengen. In dit familie-of collectieve geweten is de ‘systemische orde’ opgeslagen. Maar ook alle verstoringen van deze orde blijven in het familiegeweten aanwezig, totdat ze bewust gemaakt worden en de familie terugkeert tot de harmonische orde. Zo dient alles wat de ene generatie achterlaat zich opnieuw aan in de volgende generatie. Met name kinderen worden dan door het collectieve geweten in dienst genomen. In tegenstelling tot het persoonlijke geweten, zorgt het collectieve geweten niet voor het individu maar voor het voortbestaan van de hele groep. De werking van het collectieve geweten en is archaïsch (tijdloos). Het houdt geen rekening met ideeën over goed of kwaad, meningen of mode. Alleen de evolutie van het collectief is van belang. Je kan deze werking, deze binding zien als een natuurverschijnsel, een natuurwet. Ook het collectieve geweten onderscheidt de drie aspecten binding, ordening en balans. Binding: § Binding uit zich in het collectieve geweten als een gelijkwaardig recht van ieder lid om erbij te horen. Terwijl het persoonlijke geweten zorgt voor de binding en het erbij horen van het individu, zorgt het collectieve geweten ervoor dat iedereen die erbij hoort ook zeker zijn plaats in het systeem heeft. Het wil dus de groep of het collectief bijeenhouden. Verstoringen ontstaan wanneer in een familie iemand verstoten wordt, dan zorgt het collectieve geweten ervoor dat in de volgende generaties een onschuldig lid dit moet manifesteren tot de verstotene zij of haar rechtmatige plek terugkrijgt. Dat wil zeggen dat een later lid van het collectief diegene die werd buitengesloten opnieuw moet vertegenwoordigen. Werd in een familie iemand uitgesloten omdat hij crimineel was of iemand seksueel misbruikt heeft, dan zorgt het collectieve geweten ervoor dat in een volgende generatie onschuldige leden dit opnieuw manifesteren tot de uitgestotenen hun plaats krijgen. Dat verduidelijkt dat het persoonlijke en collectieve geweten soms in tegenspraak zijn met elkaar. Terwijl het persoonlijke geweten van ons verlangt om een dader uit de familie te verbannen en uit te sluiten, zorgt het collectieve geweten ervoor dat hij recht heeft op zijn plaats. Ordening: § Deze orde is in het collectieve geweten een orde in tijd. Wie er eerst bij kwam, heeft meer rechten dan wie er later bij komt. Je hebt dus niet het recht om iets van je voorouders te dragen, want zij waren er eerst en hebben het exclusieve recht op hun lot. Een persoon die later in het collectief komt, en onbewust het zware lot draagt van iemand die vroeger in het collectief leefde, verstoort deze ordening. Iedereen draagt dus zijn eigen lot. De volgorde in de familie is chronologisch. Wie het eerst komt, staat op de eerste plek. Zo komt de grootvader voor de vader, het eerste kind voor het tweede en ook: de eerste liefdespartner komt voor de tweede partner. De volgorde tussen systemen is: Het nieuwe heeft voorrang op het oude. Zo is de relatie van de partners belangrijker dan de relatie met de familie van herkomst. Hebben mensen na een echtscheiding een nieuwe relatie dan is die belangrijker dan de oude. De volgorde tussen ouders wordt gedefinieerd door de functie die ze hebben: diegene die zorgt voor de veiligheid van de familie ten opzichte van de buitenwereld komt op de eerste plaats. De ouder die de zorg en veiligheid binnen de familie verzorgt komt op de tweede plaats. Dit houdt in dat die ouder die op de eerste plaats staat de ouder dient die op de tweede plek staat. Balans: § Het collectieve geweten eist in deze balans in de vorm van compensatie, gelijkmaking en overeenkomstigheid binnen het collectief of de familie. Bij het persoonlijke geweten probeert het evenwicht binnen het collectief, de familie te vinden. Dat wil zeggen: al het onverwerkte dient zich in de volgorde generatie opnieuw aan. Bijvoorbeeld wanneer een familielid zijn eigen schuld niet zelf draagt gaat iemand van een latere generatie dat voor hem doen.

Het spiritueel geweten Het spiritueel geweten kan gezien worden als die laag waarin geen polariteiten meer bestaan. Er is geen goed of kwaad. Niets of niemand is buitengesloten, maar alles en iedereen maakt deel uit van de eenheid. In de laatste inzichten maakt Bert Hellinger een onderscheid tussen de ‘beweging van de ziel’ en ‘Bewegung des Geistes’ (bewegingen van de Spirit- vrije vertaling). De beweging van de ziel is begrensd. Ze hebben meestal betrekking op onze familie en wat er zich binnen die familie afspeelt. De ziel heeft ook meer te maken met gevoelens. De ziel kan gezien worden als een kracht die iets bijeenhoudt. Dat kan dus een familie zijn, maar ook het lichaam, een plant of steen. In die zin kent de ziel dus grenzen. De ‘Bewegung des Geistes’ speelt zich af op een hogere laag en geen begrenzingen. Op dit niveau is iedereen gelijk. Deze bewegingen hebben ook niet met gevoel te maken, ze stijgen boven het gevoel uit. Je zou dit misschien wel ‘meta- opstellingen’ kunnen noemen.

Het fenomenologisch waarnemen is de basishouding voor het systemisch werk. De fenomenologie is een stroming in de filosofie die uitgaat van de directe en intuïtieve ervaring van fenomenen (verschijnselen). De fenomenologie tracht betrouwbare en valide kennis te verzamelen, niet vanuit een neutraal observerend standpunt, maar vanuit een participerend standpunt waarbij de onderzoeker zichzelf openstelt voor datgene wat zich aan hem ontvouwt. De relatie tot datgene wat hij wil bestuderen of begrijpen, is eerder een relatie van deelnemer dan van een waarnemer en van medestander dan observator. De fenomenologie wil ‘de dingen voor zichzelf laten spreken’ en richt ze zich dus op het ‘wezen’ van de waarneming. De verbondenheid tussen het bewustzijn en hetgeen waarvan we bewust zijn (de wereld) staat centraal. Dit combineert de fenomenoloog met het tussen haakjes zetten van alle filosofische doctrines van het verleden. Men dient het object onbevooroordeeld en zuiver te benaderen. De fenomenologische methode richt zich niet op concrete dingen en hun samenhang, maar wil doordringen tot het wezen en de betekenis van de dingen, door middel van geestelijke en intuïtieve beschouwing. Voor het systemisch werken houdt dat in dat we ons blootstellen aan het systeem van de cliënt zonder dat we een bedoeling hebben. We nemen alleen waar. Plotseling komt er iets aan het licht en toont zich iets dat voorheen niet zichtbaar was. Deze waarheid, die zich slechts in het moment laat zien en daarna weer verdwijnt, werkt op haar eigen manier en iedere poging om het vast te houden doet haar werking teniet. Wanneer we deze waarheid precies zo laten zoals het zich toont, zal ze doorwerken in de ziel, zonder dat wij dat hoeven te begrijpen.

HEART + SOUL by Els Van Steijn 12.06.2018 Een relatie is als een samenwerkingsverband. Het is een constante uitwisseling van geven en ontvangen. Zo krijg en geef je aandacht, steun, verzorging, een dak boven je hoofd, gezelligheid en seks. Dat kan warm en liefdevol zijn. Maar dat wil echter niet zeggen dat je in de diepte met elkaar bent verbonden. Die werkelijke verbinding hangt af van hoe jij met je moeder verbonden bent. Familiesystemen expert Els van Steijn dook voor ons in dit onderwerp. Eén van haar beste adviezen: Ben je op zoek naar een serieuze relatie? Luister dan hoe deze persoon over zijn of haar moeder praat. De relatie met je moeder is bepalend voor jouw vermogen om te verbinden Els: Hoe jij jezelf innerlijk met je moeder hebt verbonden, bepaalt je maximale vermogen om je te verbinden met anderen, dus ook met je partner. Als daar nog winst te halen is, wil dat niet zeggen dat je geen fijne en prettige relaties kunt hebben. Het wil alleen zeggen dat je een dieper niveau van verbinding ontbeert. Op de ‘lastige momenten’ leef je dan volgens je eigen besluit ‘ik doe het wel alleen’. Hierdoor ga je uit verbinding met de ander. Ook als je samenwoont, leef je dan langs elkaar heen. Wat verbinding verder betekent, kun je lezen in mijn vorige artikel ‘dit is waarom kunnen ontvangen de basis is van elke gezonde relatie’. Om het ingewikkeld te maken: Pijn bij het opbreken van een relatie is ook altijd een erkenning dat de relatie waardevol voor je is (geweest). Hierbij moet je wel eerlijk naar jezelf zijn; ben je oprecht verdrietig omdat je partner als mens bij je weggaat (verdriet om het verbreken van de verbinding) of zie je op tegen de eenzaamheid, het er alleen voor staan en het gemak dat wegvalt? Waarom heeft de verbinding met je moeder een grote invloed op je toekomstige relaties? Els: Mensen zien zogenaamde dubbelbeelden als ze naar hun (potentiële) partner kijken. Als jij naar je partner kijkt, staat er een onzichtbare persoon vlak achter je partner; je moeder. In het dagelijkse leven zie je dat natuurlijk niet, maar op een ander niveau zie je haar daar staan. Dit geldt zowel voor mannen als voor vrouwen. Achter je partner staat altijd jouw moeder en het maakt niet uit of ze leeft of niet. Zoals jij je verbonden hebt met je moeder, zo kun jij je maximaal verbinden met je partner. Andersom geldt hetzelfde: achter jou staat de moeder van jouw partner. Daar is geen ontkomen aan… Dus als je een serieuze relatie wilt, luister dan hoe deze persoon over zijn of haar moeder praat. Neem dan een besluit of deze potentiële partner relatiemateriaal is of dat het een gezellige tijd met spannende nachten wordt, oftewel een ’friend with benefits’. Wanneer ben je goed verbonden met je moeder? Els: Ouders zijn een ‘package deal’. Ze zijn het mooie, het minder mooie en ook datgene wat je zo graag wilt ontvangen en wat er niet is. Je bent goed met je moeder (of vader) verbonden als je hen hun plek gunt. Ze mogen helemaal zijn wie ze zijn. Je kunt hen echt zien in wie ze zijn. Als je alleen het mooie van iemand ziet, het zogenaamde ‘stralenkranseffect’ dan zie je iemand niet. Als je alleen het slechte ziet, dan zie je die persoon ook niet. Een mens is veel meer dan alleen dat mooie of dat lelijke. Het is het totale pakket. Daar ben jij het levend product van. Kijk ook maar naar jezelf. Jij bent niet alleen maar lief, goed en aardig. Jij bent ook zelf veel meer en diepgaander dan alleen dat. Evenmin ben jij uitsluitend die onhandige, onachtzame en egocentrische persoon. Als jij je ouders ‘aanneemt’ met de gehele package deal en zij jou mogen hebben als dochter of zoon, ben je goed met je ouders verbonden. Dan is het dubbelbeeld dat je ziet juist heel helpend en voedend. Je bent dan ook in staat om je partner helemaal ‘te nemen’ zoals hij of zij is met alles erop en eraan. Dat wil niet zeggen dat je nooit ergert aan de ander. Je mag altijd feedback geven en grenzen stellen. En wanneer weet je dat je niet goed verbonden bent met je moeder? Els: Een eenduidige antwoord is lastig te geven. Ik noem een paar signalen, die er mogelijk op wijzen dat er nog ruimte zit in de verbinding met je moeder. Als het je niet lukt om relaties voor langere tijd in stand te houden en dit een herhalend patroon is. Of als je merkt dat je het leven moeilijk aankan. Het lukt je misschien nog wel om je doelen te behalen, maar je lijkt de natuurlijke ‘mazzel’ niet snel te pakken. Alles kost veel moeite. Om de een of andere reden staat je moeder voor het leven. Als je haar afwijst, blijk je vaak door het leven afgewezen te worden. Dit uit zich dan mogelijk als volgt: Een herhalend patroon van werk dat steeds niet echt lekker loopt, ziektes, tegenslag van allerlei aard etc. Niet onoverkomelijk, maar het vreet wel energie. Bij twijfel raadpleeg overigens altijd een professional op dit gebied. Wat is het verschil in de verbinding met je moeder of vader? Els: Er is geen verschil in de manier waarop je je kunt verbinden met je ouders. Als je je innerlijk verbonden hebt met je ouders (dus ja zegt tegen de package deal) krijg je van je moeder het vermogen om je te kunnen verbinden. Als je ‘ja’ zegt tegen je vader krijg je je natuurlijke daadkracht. In een toekomstig artikel zal ik hier meer over schrijven. Wat levert het helen van de verbinding met je moeder je op in je liefdesleven? Els: Als je jezelf (nog) meer met je moeder kan verbinden, gaat je relatie zich ook verdiepen. Je bewustzijnsniveau op dat vlak vergroot zich. De voorwaarde is wel dat de ander zijn of haar moeder ook de eigen juiste plek gunt, want anders ben jij wel weliswaar beschikbaar voor de relatie, maar je partner kan dat niet aan. Mijn ervaring is dat relaties waarbij de partners in dezelfde mate hun moeder al dan niet hebben aangenomen op de lange termijn werken. Als beide partners hun moeder afwijzen, kan dat een prima relatie zijn. De twee partners missen beiden het vermogen om zich ten diepste te verbinden, maar dat is juist passend bij elkaar. Dit soort relaties kunnen zich ook uiten in een totale versmelting van elkaar. Maar dat is geen verbinding. Dat is een manier om het tekort (het vaak ogenschijnlijke gebrek aan liefde) weg te werken doordat de moeder innerlijk buitengesloten wordt. Als tegenreactie wordt de relatie een versmelting waarbij de een niet meer weet waar hij of zij ophoudt en de ander ook niet. Dat lijkt romantisch maar in mijn optiek is dat ongezond en uiteindelijk onveilig. Hoe achterhaal je dat iemand moeite heeft met verbinding in een liefdesrelatie? Els: Kijk naar het herhalende patroon van iemands liefdesleven. Gedrag uit het verleden is vaak een goede voorspeller van de toekomst. Niet altijd, wel vaak. Vraag daarnaast door over iemands herkomst en relatie met de ouders. Als iemand zegt ‘mijn moeder is een trut’ in plaats van genuanceerd over haar praat, moet jij wegwezen… (als je doel een serieuze relatie is). Wat als de ene partner wel goed met de moeder verbonden is en de ander niet? Els: Simpel gezegd kun je twee hoofdpatronen onderscheiden. De ene partner ‘klaagt’ bij de ander dat die zich onvoldoende durft te binden. Deze persoon kan namelijk minder goed ontvangen. En een relatie is immers een continue uitwisseling van geven en ontvangen. Bovendien vestigen relaties zich in het kunnen ontvangen. Het hangt ervan af hoe de relatie verder wordt vormgegeven of een dergelijke relatie stand houdt. Ook hier is sprake van de ‘package deal’. Anderzijds kan het ook zijn, dat degene die een tekort heeft gehad te eisend wordt omdat het ‘tekort’ (door het uit verbinding zijn met de moeder) onbewust via de partner ‘moet’ worden gecompenseerd. De partner die de moeder haar plek gunt, geeft vermoedelijk meer dan hij of zij ontvangt en dan loopt deze persoon uiteindelijk leeg. Ligt een hechtingsstoornis op de loer als je niet goed verbonden bent met je moeder? Els: Ja, de verbinding met je moeder is van essentieel belang, maar er spelen ook nog andere zaken mee. Hoe ziet de rest van het sociale veld en de omgeving om deze betreffende persoon eruit? Wat voor traumatische ervaringen hebben zich voorgedaan, zoals een lang verblijf in een ziekenhuis waardoor moeder en kind tijdelijk van elkaar zijn gescheiden. De optelsom bepaalt uiteindelijk of iemand al dan niet veilig is gehecht. Zelfs als een moeder op een bepaalde manier ongeschikt is voor het verzorgen van een kind, kan een kind zich toch door de innerlijke houding met de moeder verbinden. Dan is een veilige hechting wel degelijk mogelijk. Hoe kun je de verbinding met je moeder herstellen (ook als je moeder overleden is, je haar niet kent of geen contact met haar wil)? Els: Innerlijk kun je altijd dankbaar zijn voor wat je wel van haar hebt gehad. Ouders zijn immers de ‘package deal’. Ouders geven wat ze kunnen geven, en als ze meer hadden kunnen geven, hadden ze dat ook gedaan. Wat je hebt gehad, is in bijna alle gevallen meer dan voldoende, zo niet extreem veel. Ook als je moeder is overleden toen jij nog een klein kind was (bijvoorbeeld toen je 9 jaar was en je bent nu 39), dan kun je de innerlijke houding ontwikkelen ‘9 jaar cadeau’ in plaats van ‘30 jaar afwezigheid’. Soms kunnen ouders alleen het leven doorgeven en voor de rest weinig tot niets. Dat is een zwaar lot en zonder je biologische ouders was jij er niet geweest. Dan de situatie dat een ouder geen contact met jou wilt. Dat is tragisch en de realiteit dat haar kind iets bij haar losmaakt, dat ze niet kan handelen. De kunst is om bij de moeder te laten wat van haar is en aan te kijken wat van jou is. Je laat de verantwoordelijkheid voor de keuze van je moeder bij haar en laat het los. Ze moet mogen zijn wie ze is, hoe hard en pijnlijk dat ook voor jou is. Uiteraard mag je altijd feedback geven en grenzen stellen aan je moeder. Vervolgens kijk je aan wat van jou is. Dat je een moeder hebt die je niet kan zien (letterlijk en figuurlijk) en dat dat pijn doet, dat je je daardoor klein, onzeker en afgewezen voelt. Dat is van jou en dat kun je aankijken. Wat van jou is kun je altijd dragen. Dit proces beschrijf ik uitgebreid in mijn boek ‘de fontein, vind je plek’. Met je moeder in je hart, kun jij het leven aan!

HEART + SOUL by Els Van Steijn 12.06.2018 Als we een nieuw artikel van familiesystemen-expert Els van Steijn in onze mailbox vinden houdt bijna niemand het droog. Haar wijze, rauwe en eerlijke woorden komen binnen. Precies zo geformuleerd dat iedereen snapt waar het over gaat. Want jeetje wat een heftigheid krijg je soms van je ouders mee. In dit interview met Els focussen we op de relatie die je hebt met je vader. Van je vader krijg je je natuurlijke daadkracht en ambitieniveau mee, míts hij op de juiste plek in het familiesysteem staat. Heb je jouw vader zijn plek als vader ontzegd? Dan ontstaat bewijsdrang en een eeuwenlange zoektocht naar erkenning. Het lastige is alleen dat de successen die je behaalt niet opwegen tegen het lege gevoel dat je ervaart als je jouw vader zijn plek niet gunt. Tijd om Els de microfoon te geven ;-). Dit is hoe je relatie met je vader doorwerkt in jouw leven Els: Je bent 50% je vader en 50% je moeder. Beide ouders innerlijk ‘aannemen’ is essentieel voor een kind. Want je blijft altijd kind van je ouders. Als je je ouders innerlijk afwijst, installeer je het patroon dat je juist bij hen afwijst vanuit onbewuste loyaliteit bij jezelf. Ken je het prachtige liedje van Stef Bos over zijn vader, ‘Papa ik lijk steeds meer op jou’ waarin hij bezingt dat hij eigenlijk helemaal niet zo wilde worden en dat dat toch is gebeurd? Daar gaat deze wetmatigheid over. Hoe meer je ouders mogen zijn wie ze zijn, hoe groter de kans dat jij niet zo wordt als zij. Stel je een mooie fontein voor die uit meerdere bakken met water bestaat. Bovenin staan je voorouders, daaronder je opa’s en oma’s, dan de bak met je biologische ouders, daaronder jij met je broers en zussen in volgorde van geboorte en daaronder jouw kinderen, miskramen, abortussen etc. Jij staat altijd in de kindsbak onder je ouders. De ene plek is niet beter dan de andere. Om je innerlijk vervuld te voelen moet je op jouw plek in de fontein gaan staan, waarbij je beide ouders hun plek gunt in de bak boven je. Uitsluitend op jouw plek pak je de onzichtbare stroming van de fontein op die zo essentieel is voor je welzijn. Je kan uittekenen dat als iemand moeite heeft met het vinden van zijn plek in het dagelijks leven, hij of zij niet goed staat in de fontein. Stiefouders staan niet in deze fontein, net zo min als pleegouders en adoptieouders. Zij vormen een andere fontein, die vaak voor veel goeds zorgt. De fontein van het systeem van herkomst is echter het systeem met de grootste invloed op jou. In dit systeem zitten wetmatigheden en daar kun je niet aan ontkomen. Wel kun je die onzichtbare wetmatigheden voor je laten werken Noem nog eens wat voorbeelden van die wetmatigheden? Els: Je kunt alleen dragen wat van jou is. Als je verantwoordelijkheid overneemt die niet van jou is, verzwak je zowel jezelf als de ander. Tijdelijk verantwoordelijkheid overnemen is geen probleem, maar uiteindelijk verlies je het, want je kunt niet oplossen wat niet van jou is. Bijvoorbeeld de onzekerheid bij je moeder na de scheiding van haar huwelijk, de neiging tot verslavingen van je vader of het niet kunnen omgaan van de bijhorende emoties door hen. Een andere wetmatigheid is dat je niet uit je systeem van herkomst kunt stappen. Als je niet erkent waar je vandaan komt, zullen de patronen uit je familiesysteem je juist extra hard achtervolgen; zelfs als je naar de andere kant van de wereld verhuist. Wat is de rol van je vader volgens het familie-systeem? Els: Als je je vader zijn plek gunt, krijg je je natuurlijke daadkracht en ambitieniveau. Als je je vader zijn plek ontzegt, ontstaat bewijsdrang. Je gaat op zoek naar erkenning. Een klein gedeelte van de mensen doet echter het tegenovergestelde en dat is totaal daadkrachtloos worden. Zij zijn niet vooruit te branden en tonen geen enkel initiatief. Om de een of andere reden is je vader essentieel voor het gevoel van ‘gezien worden’. Als jij je vader verwijt dat hij jou niet ziet, ontstaat het verlangen om je maatschappelijk te bewijzen en erkenning te zoeken. Het lastige is dat de successen die je behaalt niet opwegen tegen het lege gevoel dat je innerlijk ervaart als je je vader zijn plek niet gunt. Stel dat het lukt om je vader wel ‘aan te nemen’ dan wordt de bewijsdrang op miraculeuze wijze omgezet in je natuurlijke dadendrang. En dat is een heel andere drijfveer dan te werken vanuit het verlangen om gezien te worden. Bij je natuurlijke dadendrang ben je veel minder gevoelig voor wat de buitenwereld van je denkt en dat geeft rust. Wat ook een bekend patroon is als je je vader afwijst, is dat je spiritueel wordt en vaak een vaderfiguur (goeroe) zoekt. Het lijkt erop dat bij afwezigheid van je vader in jou, je je leidraad elders gaat zoeken. Met je vader innerlijk bij je word je ‘aardser’. Wanneer is er sprake van een ‘verstoorde’ band tussen jou en je vader? Els: Als je in de fontein je vader niet ‘boven’ je in de bak kunt zetten, ontstaat een ‘verstoorde’ band en dus die bewijsdrang. Hoe zet je je vader boven je in de fontein? De reden waarom je niet goed op jouw plek in de fontein staat, is omdat je soms naar boven in de fontein beweegt. Je staat dan niet meer op jouw plek (waardoor je in het leven alles op eigen kracht moet doen want je pakt de stroming van de fontein niet op), maar bent ‘opgestegen’ naar de bak van je ouders of zelfs erboven. Dat doe je doordat je bijvoorbeeld verantwoordelijkheid overneemt van je vader die niet van jou is. Denk aan het regelen van zaken die hij eigenlijk zou moeten doen of je ontlast hem door niet te delen wat er in je leven voor ingewikkelds speelt. Daarmee ontneem je hem zijn plek. Een andere manier van opstijgen is dat je een oordeel over je vader hebt. Wat hij geeft, doet of juist nalaat is niet goed goed genoeg. Het lastige is dat je wel gelijk kunt hebben, maar als jij opstijgt boven hem in de fontein gaat het jou niet goed (wederom een wetmatigheid). Vaak bevestigt je omgeving ook nog eens dat je vader ‘raar’ of ‘vreemd’ doet, waardoor je je gesterkt voelt om op te stijgen… Je ouders en dus ook je vader zijn een ‘package deal’. Dat betekent dat hij een ‘package’ is van al het mooie, het minder mooie en ook alles waar je zo naar verlangt. Je stijgt op als je onderdelen niet aanneemt. Als je alleen het mooie ziet van je vader, zie je hem niet, want hij brengt nog meer mee. Je idealiseert hem. Als je alleen het minder mooie ziet, zie je hem ook niet. Pas als je ‘ja’ zegt tegen het complete plaatje, komt je vader op zijn plek te staan en wordt de band hersteld. Maar je wilt toch niet alles aannemen? Denk aan agressief gedrag, een verslaving of beledigingen? Els: Dat klopt. Het lastige is dat je te maken hebt met die wetmatigheid waarbij je onbewust bij jezelf installeert wat je bij hem afwijst. Hoe harder je roept dat je niet op je (bijvoorbeeld) agressieve vader wilt lijken, hoe groter de kans is dat jij ook (passief) agressief gedrag vertoont. Idem met verslavingen. Wellicht krijg jij een suiker-, gok of sportverslaving in plaats van een alcoholverslaving. Hoe kun je hiermee omgaan? Je laat bij hem wat van hem is en kijkt aan wat van jou is. Wat van hem is, is het agressieve gedrag, die verslaving of die lelijke opmerking. Die laat je los. Het is zijn verantwoordelijkheid welk gedrag hij vertoont, dat kun je bijna nooit veranderen. Wel mag je je vader altijd feedback geven op zijn gedrag en wat het met jou doet. Ook mag je altijd grenzen stellen. Hij mag bijvoorbeeld alleen langskomen als hij nuchter is. Hiermee blijf jij in jouw bak en hij mag in zijn bak blijven. Vervolgens ga je uitzoeken wat van jou is. Dat jij wellicht ook onaardig wordt en gaat schreeuwen. Of dat je je terugtrekt. Daarnaast zul je ook altijd vervelende gevoelens ervaren: machteloosheid, eenzaamheid, je afgewezen voelen of schaamte etc. Jouw gedrag en je bijbehorende gevoelens zijn van jou. Daar ben jij verantwoordelijk voor en niemand anders. Evalueer je gedrag op effectiviteit en formuleer concrete gedragsvoornemens hoe je de volgende keer kunt reageren. De nare gevoelens kun je in je lijf opsporen en daar naartoe ademen. Dan zul je je direct rustiger voelen. Wat zijn de meest gehoorde moeilijkheden die kinderen in het contact met hun vader ervaren? Els: Jouw vader heeft ook een geschiedenis achter zich. Wellicht heeft hij voor zijn ouders gezorgd of heeft hij (ook) een flinke mening over zijn ouders. Daardoor heeft je vader tekorten opgelopen in de fontein. Wellicht heeft hij traumatische zaken meegemaakt. Ook werd er in ‘vroegere tijden’ niet zo openlijk over gevoelens gesproken als tegenwoordig. Sommige culturen kennen ook een ongeschreven groepsnorm dat ze liever hun tong afbijten dan te uiten wat er speelt (o.a. in Indonesië). Je weet dus nooit welk lot je vader heeft. De kinderen van deze vader kunnen allerhande gedrag van hun vader tegenkomen. Mogelijk is de vader innerlijk afwezig. Hoewel hij fysiek in de ruimte is, is hij emotioneel onbereikbaar. Als je vader zijn moeder (jouw oma) heeft afgewezen of in extreme mate voor haar heeft gezorgd, mist hij het vermogen om zich te kunnen verbinden met anderen. Hij is dan onveilig gehecht. (zie het artikel ‘wat de verbinding met je moeder vertelt over je liefdesleven’). Dat betekent ook dat hij jou in essentie niet kan zien. Vaak voel je dat als afwijzing en heb je de valse hoop dat als je nog liever, aardiger, slimmer, mooier etc. geweest zou zijn, hij je wel gezien zou hebben. Nee, dat is kansloos. In de meeste gevallen heeft het niets met jou te maken. Soms heeft het overlevingsmechanisme de vader gehard of er juist voor gezorgd dat hij narcistische neigingen heeft. Alles moet dan om hem draaien. Een te groot ego was ooit een antwoord op iets dat in het verleden heeft plaats gevonden. Verder is mogelijk dat hij besloten heeft om het anders te doen dan zijn ouders, waardoor hij een enorme behoefte heeft om de opvoeding van de kinderen meer dan goed te doen, waardoor hij een extreme zorgbehoefte heeft. Vaak creëert dat gedrag aanhankelijke kinderen, want de kinderen voorzien dan in de behoefte van de vader om (te) veel liefde te geven, wat verstikkend werkt. De kinderen zorgen dan eigenlijk voor de vader. Hoe kan de fontein helpen in het helingsproces om je vader de plek te gunnen waar hij hoort te staan? Els: Het doet er niet toe of je vader jou al dan niet ziet. De vraag is of jij hem ziet. Vaak verwijt je je vader dat hij jou niet kan zien of dat hij rare dingen doet, of juist iets essentieels voor jou nalaat. Mijn wedervraag is dan ‘kun jij hem wel zien in de gehele package deal’? Soms kan een vader je gewoonweg niet zien en kan hij je niet geven waar je zo naar verlangt. Dat is de realiteit. En mijns inziens is de realiteit het meest helend. Mijn ervaring is dat de mensen die realiteit prima aankunnen. Al zeg ik niet dat dat makkelijk is. Valse hoop blijkt funest in een helingsproces. In mijn boek ‘de fontein, vind je plek’ beschrijf ik uitgebreid hoe je kunt loslaten: waarbij je bij je vader laat wat van hem is, en dat je aankijkt wat van jou is. Op deze manier blijf je in verbinding. Hiermee kom jij op jouw plek in de fontein en voorkom je dat je opstijgt. Want als jij opgestegen bent, voelen jouw eigen kinderen dat altijd. Hoe reageren kinderen op een ouder die is ‘opgestegen’ in de fontein? Els: In eerste instantie gaan ze voor jou zorgen (wat niet kan, want ze kunnen niet dragen wat niet van hen is) en meestal realiseren de kinderen zich dat ze het niet kunnen oplossen voor jou en dan krijgen ze een oordeel over je. Goh, wat lijk je op je ouder… Zo worden patronen generaties op generaties doorgegeven. Een belangrijke stap in het gunnen van de plek van je vader is je claim loslaten. Vaak denken kinderen dat ze recht hebben op hetgeen waarvan ze menen dat ze tekort zijn gekomen, al was het maar een excuses. Helaas werkt de fontein niet zo. Dan ga je eisen van je ouders. En als (volwassen) kind heb je niets te eisen. Je mag wel vragen en feedback geven, maar als je ‘eist’ zeg je eigenlijk dat de ouder geen goede ouder is. Dan stijg je op en gaat het jou niet goed. De kunst is dus om je claim los te laten. In bijna alle gevallen heb je heel veel ontvangen en anders is dat jouw lot. Jij moet een antwoord vinden op jouw lot. Dat geeft kracht en waardigheid. Wat voor positiefs kan er gebeuren wanneer je jouw vader zijn plek gunt? Els: Het is een heel aangenaam gevoel om in het leven te staan vanuit de gedachte ‘ik ben in de basis oké’. Als je je vader zijn plek gunt, wijs je jezelf daardoor ook niet meer af. Je bent immers 50% je vader en 50% je moeder. Als je in staat bent om de package deal van je vader ten diepste te omarmen, zul je ook veel minder kritisch worden op anderen. Je leert genuanceerder te kijken want je snapt dat mensen nu eenmaal een package deal zijn. Je bent daardoor milder en met meer compassie naar anderen, inclusief jezelf. Ook zul je merken dat je minder bevestiging van anderen nodig hebt. En daarnaast zul je vermoedelijk minder verzeild raken in autoriteitsconflicten. Als je je vader namelijk niet boven je kunt zetten in de fontein, zal dat patroon zich herhalen in je verdere leven. Zo ook in je professionele werk leven. Dit uit zich vaak in ruzie met de lagen boven je, of met andere autoriteiten. Als je je vader boven je in de fontein kunt zetten, zie je dat letterijk terug in je gezicht. Je zult merken dat je krachtiger trekken gaat krijgen. Dat is heel aantrekkelijk. Als je een man bent, is het des te belangrijker om je vader innerlijk aan te nemen. Als je hem afwijst, wijs je je mannelijke kracht af. En jongetjes kunnen alleen van hun vader leren hoe het is om man te zijn. Dat kan een moeder nooit bereiken. Hoe werkt al deze uitleg van hierboven dan als je vader afwezig is? Els: Dat is een goede vraag. Want inderdaad leven veel mensen met de wetenschap dat de vader een anonieme spermadonor is, een passant/one-night stand van je moeder, een jongeman die de verantwoordelijkheid niet aankon of een volwassen man die na een ruzie met je moeder is vertrokken. En een belangrijke groep mist hun vader omdat hij te vroeg is overleden. Feit blijft hoe mooi het is, dat al deze mannen (even) in het leven van je moeder zijn geweest. Jij bent het bijzondere bewijs daarvan ondanks de pijn van het gemis. Om die pijn te kunnen helen kun je beginnen met je vader te zien. Hem dus niet langer wegdrukken maar echt te zien. Je verbindt je dan aan de hele ‘package deal’ die ouders nu eenmaal zijn en niet uitsluitend aan dat minder mooie dat hij er niet (meer) is. Wie is hij of zou hij zijn geweest en wat is het mooie daarvan dat je in jezelf herkent? Je bent immers 50% je vader en 50% je moeder. Heb je een foto? Heb je familieleden die je kunnen helpen? Als je vader is overleden toen jij 14 jaar was kun je ook zeggen 14 jaar cadeau in plaats van 20 jaar afwezigheid. Een familieopstelling, dat is een methode waarbij het systeem van je familie wordt opgesteld, inclusief je vader, kan je helpen jouw plek ten opzichte van je vader in de fontein in het familiesysteem in te nemen. Wil je verder nog iets mee geven? Els: Ik ben ervan overtuigd dat als mensen over minder bewijsdrang beschikken, we een fijnere wereld krijgen waarin we elkaar meer gunnen. Als ‘alfamannetjes’ (kunnen ook vrouwen zijn hoor) elkaar beconcurreren krijgen we afgunst, agressie en minder ruimte voor elkaar. Als je voelt dat je je niet constant hoeft te bewijzen of dat je het idee hebt dat je constant je plek moet verdienen, kunnen we de vrijgekomen energie die nu niet meer verloren gaat aan strijd en gedoe gebruiken voor iets goeds. Denk je eens in wat voor moois we dan tot stand kunnen brengen!

Maar toen op die bewuste zonnige oktobermorgen van de 17e 1944 sloeg het noodlot toe. Opeens een oorverdovende knal en alles werd donker ’n benauwende verstikkende rook vulde de kelder. Iedereen begon te gillen en te huilen en snakte naar adem door ’t vele stof. Ik ging naar de plek van mijn moeder en zag haar tussen de kapot geslagen stoelen en ’t puin liggen samen met Nelly. Vader was al naar boven gegaan om hulp te halen, bemerkte ik dat mijn hand vol bloed zat, warm en kleverig aanvoelde. In paniek ben ik toen vader achterna gegaan en langs ’t gat in de gang vloer waar de bom doorheen was gegaan. Vader stond in de deuropening om hulp te roepen, maar moest snel terug naar de kelder want er vielen voortdurend granaten. Hij wilde niet dat wij weer naar beneden gingen, en terwijl we weer langs dat gat kwamen zag ik de ravage en de plek waar moeder, dienstmeid Nelly en Gerard lagen. Een verlammend gevoel bekruipt me terwijl ik dit schrijf en voel het warme bloed weer wat toen aan mijn handen kleefde, iets wat ik nooit zal vergeten……………… 5/4/1994 Nu ik bijna de leeftijd van zes kruisjes nader en in de herfst van mijn leven ben beland leek ’t mij nuttig en zinvol om de voorbije jaren met z’n ups en downs aan het papier toe te vertrouwen. Deels ingegeven door de vele vragen die nooit beantwoord zullen worden, voor een ander deel de behoefte om gevoelens van onbegrip, en teleurstelling van me af te schrijven. Terugkijkend op vijftig jaren die achter me liggen, is mij al op zeer jonge leeftijd geweld aangedaan en voor mijn gemoedsrust ’n manier om hieraan ‘t hoofd te kunnen bieden besloot ik tot deze therapie. Samen met mijn drie zussen hebben we dit leven moeten aanvaarden zoals dit op ons afkwam, nauwelijks de omvang ervan te kunnen overzien. Dat een en ander zéér ingrijpende gevolgen kan hebben ondervinden wij met z’n vieren nog dagelijks, bijna een halve eeuw na dato! Deze woorden heeft mijn vader oprecht aan het papier toevertrouwd, en als vorm van therapie zijn levensverhaal in 7 schriften beschreven. Bijna 50 jaar heeft hij dit trauma gedragen totdat het genoeg was, en zijn lijf aangaf dat het verhaal gedeeld mocht worden. De pijn, het verdriet, de eenzaamheid, de loyaliteit en verantwoordelijkheid heeft hij al die tijd alleen gedragen. Tijdens die bewuste dag heeft een Engelse bommenwerper een Duits munitiedepot gemist op de stationsstraat 132 in Oostrum. De blindganger boorde zich door het huis -waar mijn zus en ik geboren zijn- de kelder in, en zorgde voor een ongelofelijke schade en een immens verlies. Het verlies van een moeder, broer, een ongeboren tweeling en dienstmeid Nelly Hoex heeft een enorme impact gehad op zijn leven, maar ook op ons gezin. Hoewel ik de oorlog niet bewust heb meegemaakt voel ik mij al die jaren diep verbonden met deze gebeurtenis. Nachtmerries, een onbehaaglijk gevoel voor de dood, en eerlijk gezegd op momenten er zelfs een verlangen naar. De eenzaamheid, het uit de weg gaan van conflicten, hard werken, en alles maar willen bedekken met de mantel der liefde. Dat was ik, en ik volgde letterlijk het leven van mijn vader. Zo ver ging mijn loyaliteit, onbewust! Jarenlang heb ik mij innerlijk tegen hem verzet, was opstandig en leefde ook mijn eigen leven. In mijn pubertijd heb ik hem veel verdriet gedaan en stonden we soms meer tegenover elkaar dan naast elkaar. Op een gegeven moment kon ik zelfs zijn zachte zware stem niet verdragen, de reuk van zijn sigaren, zijn handschrift en het geluid van klassieke muziek bezorgde me destijds de rillingen. Alles in mijn lijf keerde zich van hem af! Na zijn overlijden in 1998 heb ik mij afgezet tegen veel wat mij aan hem verbond. Het heeft bijna 10 jaar geduurd voordat ik zijn levensverhaal kon lezen. Wat ik mij nu realiseer, is dat de afwijzing een vlucht was om maar niet te hoeven voelen. Ook voor mij was het verlies veel te groot, en ik besloot om zijn lot te dragen en verantwoordelijkheid te nemen voor mijn gezin en zijn gezin, net zoals hij dat ook had gedaan. Op mijn 44e was mijn kracht (levensenergie) op en stond ik op een kantelpunt in mijn leven. Ook mijn lijf gaf aan dat het genoeg was geweest en eigenlijk gedwongen werd om mijn leven anders in te gaan richten. Met het besef dat wat er op 17 oktober 1944 is gebeurd heb ik keuzes gemaakt en heb ik geleerd om het trauma bij de oorlog te laten. Het kon niet zo zijn dat het trauma ook mijn leven zou beperken, en dat ik mijn vader achterna zou gaan. Het heeft een tijd geduurd voordat mijn lijf rust had gevonden en ik vanuit een heel ander perspectief naar hem kon kijken. Meer en meer voel ik de liefde voor hem en een diep respect voor wat hij voor ons heeft gedaan. Ik mis hem oprecht en voel nu pas zijn kracht die hij nodig heeft gehad om dit allemaal te kunnen dragen. Niet alleen voor mij, maar ook voor mijn zus Ellen, mijn moeder Nelly Rutten-Volleberg en mijn tantes, Nelly, Annie en Truus. Helaas heb ik hem nooit verteld dat ik van hem hou, en hem dankbaar ben voor wat hij voor mij heeft betekend! Op dit moment voel ik weer de diepe verbinding met wat een oorlogstrauma teweeg kan brengen en generaties door kan werken. Een trauma vormt ons als mens, we veranderen erdoor, maar het geeft ons ook een enorme kracht en levensenergie wanneer we vanuit een andere perspectief leren kijken. Het kan volgens mij nooit de bedoeling zijn dat we hierdoor aan het leven voorbij gaan. "Een trauma gaat voorbij de dood en leert ons te leven" ‘De echo van deze vergissing” werkt door in mijn familielijn, bewust of onbewust dragen we dit met ons mee. Een lange tijd heeft het trauma tégen me gewerkt totdat ik besefte dat het juist bedoeld is om het vóór me te laten werken en hierdoor het leven volledig te leven! Dit trauma heeft mijn vader 50 jaar alleen gedragen, zo lijkt het tenminste! Lange tijd heeft dit trauma een afstand tussen ons beide gecreëerd, en nu pas kan ik zien welke kracht hij nodig heeft gehad om dit verlies te kunnen dragen. Nog nooit heb ik mij zo verbonden met hem gevoeld en met de oorlog, hoe vreemd dit laatste ook klinkt!

Is er wel behoefte bij mannen om zich persoonlijk te ontwikkelen? Dit vraag ik me wel eens vaker af. Vrouwen zijn volop bezig met persoonlijke ontwikkeling waarbij het thema vrouw zijn centraal staat. Maar hoe zit dat dan bij ons mannen? Zijn wij zo selfmade dat we het niet nodig hebben om over ons gevoel te praten? Ik kan me niet voorstellen dat het vroegtijdig afscheid moeten nemen van een vader of moeder door een scheiding of overlijden geen rol speelt in het leven van een man. Dat seksueel misbruik of mishandeling geen invloed heeft binnen een relatie. Dat agressie en woede nooit ter sprake mag worden gebracht. Dat daders van pesterijen en slachtoffers niet eens gehoord willen worden of stukgelopen relaties en familieconflicten alleen moet worden gedragen. Is er wel behoefte aan openheid en kwetsbaarheid en willen mannen niet weten welke plek ze nu eigenlijk innemen in deze maatschappij? Hoe doen wij mannen dat, dat het lijkt dat we het niet nodig hebben. Dat sommige, ware kunstenaars zijn in het verbloemen van hun gevoel. Gelukkig is niets is wat het lijkt………..het kan wel degelijk en er is zeker behoefte om eens open en eerlijk van man tot man in gesprek te gaan. Gelukkig openen steeds meer mannenharten zich voor hun verdriet en eenzaamheid en is er niet langer meer een gevoel van schaamte. Het kan en het raakt me keer op keer wanneer een man zich openstelt en hulp durft te vragen. Hoe je hulp vraagt en bij wie je dat doet maakt mij niets uit, als je het maar doet wanneer je voelt dat het nodig is. Wanneer je lijf en omgeving aangeeft dat de grens is bereikt. Praat, deel en uit dat wat je dwars zit en waar je behoefte aan hebt. Vele mannen gingen je voor, het helpt echt! Wat mij geholpen heeft is Mannenwerk en familieopstellingen. Mannenwerk is een werkvorm waarbij mannen elkaar ontmoeten. Waarbij open en met respect door middel van proceswerk thema's worden besproken. Mannenwerk gaat om verbinding en het lef hebben om voorbij de schaamte te gaan en om dat wat er speelt aan te kijken. Familieopstellingen geven je zoveel inzicht dat je niet meer anders kan dan volop in het leven te staan!

Dat je niet altijd zin hebt om serieus met bepaalde thema's of issues aan de slag te gaan. Maar wil je uit een impasse komen dan zullen er knopen moeten worden doorgehakt. Of je het nu leuk vind of niet. Je zult zelf aan de bak moeten! Niemand anders haalt voor jouw de hete kastanjes uit het vuur! We hebben vaak de neiging om het in de doofpot te stoppen, het voor ons uit schuiven met een smoes, het komt later wel. Soms is het niet anders en moet je door de zure appel heen bijten om uiteindelijk de zoete smaak van het geluk te mogen proeven! Uit eigen ervaring weet ik ook dat het soms moeite kost om open en eerlijk te zijn en te praten over dat, wat je nu echt dwars zit. Geloof me het lucht enorm op wanneer de druk van de ketel is. Je kunt conflicten uit de weg blijven gaan maar vroeg of laat ga je voor de bijl en zal je open kaart moeten spelen. Trouwens het kost je meer energie om het conflict te vermijden dan om het aan te gaan. Vind jij ook dat een relatieprobleem iets is wat je samen moet oplossen? Nou dat heb ik ook altijd gedacht totdat ik erachter kwam dat ik de ander niet kon veranderen en gewoon mijn eigen boontjes moest doppen. Het was makkelijk om de schuld bij de ander neer te leggen wanneer ik weer in een lastige positie terecht was gekomen. Verantwoordelijkheid nemen voor mijn eigen gedrag en het niet laten oplossen door de ander, dat had ik ondertussen wel geleerd. En eenmaal tot dat besef te zijn gekomen was er geen relatieprobleem meer. Herken je het ook dat je altijd klaar staat voor de ander om te helpen, zelfs als het je echt niet uitkomt? Ik werd er zo moe van. Totdat ik bij mezelf eens ben gaan onderzoeken waarom ik dit eigenlijk deed, voor wie ik het deed en wat het me uiteindelijk opleverde? Ik sta nog steeds voor de ander klaar maar nu vanuit een hele andere intentie, en dat voelt super! Nu pas kan ik echt geven en er zijn voor de ander ! Nog een mooie! Hulp wegwuiven en zeggen dat het wel over gaat. Laat me maar, het komt wel goed was mijn credo. Terwijl ik de hulp die uit liefde en oprechte bezorgdheid werd aangeboden weg wimpelde ging ik kapot van binnen en voelde ik me nog eenzamer dan dat ik al was. Het meest schokkende was dat ik er achter kwam dat ik niet kon rouwen, ik had simpelweg niet geleerd hoe ik dat moest doen. Bij een afscheid gingen mijn tranen met tuiten door mijn lijf omhoog maar bereikte nooit mijn ogen , bleven hangen in mijn keel en zakte na een paar keer slikken weer terug in mijn lijf. O ja, wanneer ik thuis kwam na een avond flink stappen en ik voelde me klote door de drank stroomde mijn tranen volop. Al deze beperkingen heb ik mezelf opgelegd. Veel van deze zijn aangeleerd vanuit een overlevingsmechanisme en andere zijn weer doorgegeven vanuit mijn gezin van herkomst. Werken aan mezelf is me niet komen aanwaaien en heb ik moeten leren. Met vallen en opstaan. Het was niet altijd makkelijk, mijn ego en eigenwijsheid hebben vaak roet in het eten gegooid wanneer ik dacht dat ik op de goede weg was. Frustrerend, vermoeiend maar zo boeiend en waardevol! En ik moet je eerlijk zeggen, deze reis had ik voor geen goud willen missen. De mensen, de ontmoetingen, de wijsheden, de ervaringen zijn allemaal onbetaalbaar. Een enorme verrijking! Mannen ik weet...we zijn al goed op weg! We liggen steeds meer op koers, op ons eigen tempo. Persoonlijke ontwikkeling doe je voor jezelf en werkt alleen als je er volledig achter staat. Maar pak het op wanneer je voelt dat het nodig is. Al doe je het maar voor degene die je lief hebben. Voor degene die je graag als collega, vriend, partner, zoon of vader zien. Luister eens naar wat ze zeggen wanneer ze het beste met je voor hebben. Ze gunnen je net als ik dat je mannenhart weer volop mag gaan stromen! Succes mannen!

Mijn eerste ervaring met mannenwerk zal ik niet zo snel meer vergeten. Intens, confronterend, krachtig en zo waardevol! Nooit gedacht dat deze 4 dagen mijn leven zo positief zouden veranderen. Het gevoel van "wij mannen" is waar ik nog vaak aan terug denk. Wij mannen, het klinkt een beetje weemoedig maar niets is minder waar. Wij mannen, staat wat mij betreft voor iedere man die zich bewust is van de wereld om zich heen en zijn verantwoordelijkheid neemt als man en mens. Zo denk ik er nu over, maar dat was zeker niet mijn gedachte toen ik me had opgegeven voor 4 dagen mannenwerk. In 2011 ben ik in aanraking gekomen met mannenwerk, geen flauw idee wat het inhield of wat ik er van moest verwachten. Maar het was nodig, mijn hele lijf en omgeving schreeuwde dat er iets moest gebeuren. 4 dagen lang opgesloten met 24 mannen. Opgesloten, zo voelde het in eerste instantie. 23 krachtige "echte mannen" en ik! Ik was nog niet zo overtuigd van mijn eigen mannelijkheid. Tijdens die 4 dagen ben ik mezelf behoorlijk tegengekomen. Met mijn please gedrag en het uit de weg gaan van conflicten of confrontaties heb ik me altijd weten te redden, maar deze vogel ging nu niet op. Ik zocht vaak de makkelijkste weg. Stil zijn, teruggetrokken, op de juiste momenten grappig proberen te zijn, lachen wanneer het hoorde en mijn verantwoordelijkheden bij de ander neerleggen, dat was mijn systeem. Na 4 dagen was voor het voor mij duidelijk, ik moest mijn oude systeem vaarwel zeggen. Ook mijn lijf gaf aan dat het goed was en ik voelde sinds lange tijd weer rust in mijn hoofd en lijf. De schaamte was ik voorbij en voelde me opgelucht. Ik kon weer verder, vol energie! Het blijft moeilijk om te omschrijven wat er in die 4 dagen met me is gebeurd. Er is een knop omgezet, dat weet ik wel! Het gaat om de totale ervaring wat mannenwerk zo bijzonder maakt. Het is een ervaring die ik werkelijk iedere man gun! Wij mannen: Wij mannen staan op het punt om onze eigen identiteit weer terug te vinden en los te komen van de verwachtingen die wij mannen als rolmodel krijgen toegediend en vaak maar al te graag in stand houden. Mannen, niets is wat het lijkt. Wanneer je echt leert luisteren naar je behoeftes en verlangens zal er een wereld voor je opengaan! Durf voorbij de schaamte te gaan. Wat mij heeft geholpen is om veel met mannen in contact te komen en het gesprek aan te gaan. Van andere mannen leren hoe zij in het leven staan, hoe ze omgaan met problemen en worstelen met hun gevoelens. En van ze te leren hoe zij hun mannetje staan in deze maatschappij. De ontmoetingen waren veelal met een knipoog en humor en met een realiteitsbesef dat de kracht van echte mannen ook zit in de kwetsbaarheid! Regelmatig ontvang ik mannen in mijn praktijk die vastlopen op hun werk, binnen het gezin, relatie of maatschappij. Ook mannen die het zicht op de toekomst kwijt zijn, hun daadkracht zijn verloren en de levensenergie missen. Samen bekijken we van man tot man hoe we weer op het juiste pad komen.

Het is mei 2013 en mijn leven als bakker is voorgoed voorbij. Diagnose bakkersastma zet een flinke streep onder 32 jaar bakker zijn, waarvan 21 jaar een eigen brood en banketbakkerij. Gekscherend zeg ik nog vaak dat ik geboren ben in een meelzak, en eigenlijk is dat ook zo. Als kleine jongen ben ik groot gebracht in de bakkerij van mijn ouders net zoals mijn vader is grootgebracht in de bakkerij van zijn vader, mijn opa. De diagnose betekende ook een einde van 3 generaties bakkers. Nu jaren later kijk ik terug op een zoekende en vooral leerzame tijd en nu pas voel ik welke impact deze periode voor mij heeft gehad. Vol passie, doorzettingsvermogen en een groot verantwoordelijkheidsgevoel ben ik op zoek gegaan naar een baan die me dezelfde voldoening zou geven als het bakken van brood. Als bakker was ik een vormgever, creatief, eigenzinnig, een selfmade man en bakte met liefde voor het ambacht dagelijks brood. Mijn nieuwe baan moest dezelfde ingrediënten bevatten, maar ik had werkelijk geen flauw idee welk beroep aan die voorwaarden zou kunnen voldoen. Uiteindelijk is het goed gekomen maar het heeft een hele tijd geduurd. De belangrijkste les wat ik heb geleerd is om hulp te durven vragen op moeilijke momenten, want ik liep vast op heel veel fronten. Met tijden was ik niet te genieten, boosheid, frustratie, fysieke ongemakken, gekwetst ego en een (te) groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben voor veel onrust gezorgd. Ik kan het wel alleen, laat me maar! Alles komt goed was de slogan, om maar te verbloemen dat ik regelmatig mijn twijfels had of het wel goed zou komen. Om maar niet te spreken over de angst wanneer het echt niet goed zou komen! Het roer moest om, maar dat niet alleen. 3 generatie bakkers daar zette ik ook een streep onder. Schuldgevoel en schaamte aan iets waar ik eigenlijk niets aan heb kunnen doen, tenminste dat dacht ik. Tijdens mijn opleidingen als systemisch coach en familieopsteller is het thema loyaliteit naar mijn ouders vaak ter sprake gekomen. Loyaal zijn aan je familiesysteem kan ervoor zorgen dat je jezelf opoffert. Je doet er alles aan om maar niet te falen en dus trouw te blijven aan het systeem. In mijn geval heb ik te lang de signalen genegeerd en mijn hoofd in het zand gestoken. Mijn ego en schaamte was te groot om daar aan toe te geven. Een harde leer les maar ik wilde perse bakker blijven, maar eigenlijk was ik te loyaal naar mijn ouders toe om hen en mezelf maar niet teleur te stellen. Totdat ik het letterlijk te benauwd kreeg en ik geen andere keus meer had dan te stoppen! Ongeveer 25 jaar geleden ben ik voor het eerst in aanraking gekomen met systemisch werk en tijdens mijn eerste opstelling werd al meteen duidelijk dat ik zou stoppen met dat wat ik dacht dat ik het liefste deed,....het bakken van brood! Stoppen om uiteindelijk verantwoordelijkheid te nemen voor mijn eigen leven in plaats van dat van een ander. Tijdens mijn eerste ervaring met familieopstellingen was ik diep onder de indruk van deze werkvorm. De wijze waarop ik inzichten heb gezien, gevoeld en ervaren helpen me nu nog steeds om keuzes te maken. Door deze ervaring heb ik gezien wat onbalans in een familiesysteem teweeg kan brengen. Als kind van een vader met een oorlogstrauma heb ik me vaak als redder opgesteld. De zwaarte in ons gezin willen opvrolijken en helpen daar waar het nodig was. Systemisch gezien heb ik me destijds boven mijn ouders gezet, om voor hen te zorgen en om letterlijk hun lasten te dragen. Met als gevolg dat ik op latere leeftijd mij heb verloren in mijn werk om zo nog steeds gezien en gehoord te worden door mijn ouders. Net zoals mijn vader dat heeft gedaan voor zijn ouders en zijn vader weer voor zijn ouders. De loyaliteit van een kind gaat ver, heel ver...! Nu kan ik het gelukkig allemaal vanuit een ander perspectief zien, als een volwassen man. Maar jaren geleden heb ik moeten leren wat het eigenlijk betekend om man te zijn. Wat er eigenlijk van je wordt verwacht als man. Geleerd om grenzen te zetten en verantwoordelijkheid te nemen voor mijn eigen leven. Mannenwerk heeft mij hier enorm mee geholpen. Mede daarom organiseer ik regelmatig mannenwerk opstellingsdagen waarbij het man zijn en het familiesysteem centraal staan. Al met al heeft de diagnose mij geholpen om verder te komen dan de 4 muren waartussen ik elke nacht brood bakte. Van kluizenaar midden in de nacht naar systemisch coach waarbij ik me mezelf volledig moet laten zien. Mijn passie heb ik inmiddels gevonden door het coachen (opnieuw vormgeven) van gedachtes en patronen bij mijn cliënten en deelnemers. Creatief omgaan wanneer ik het gevoel heb dat ze hun kop in het zand steken en niet luisteren naar de signalen die zich aandienen en door opstellingen inzichten geven in hun systeem. Uiteindelijk komt alles goed en heb ik de liefde voor een ambacht weer gevonden, Systemisch werk. Systemisch werk/ familieopstellingen heeft alle ingrediënten in zich waar ik naar op zoek was. Mijn verhaal staat ook in het boek ademnood uitgegeven door Longalliantie Nederland. Inmiddels geef ik al jaren adem-ervarings-workshop Tijdens deze workshop ervaar je de kracht van je ademhaling. Uit ervaring weet ik wat de kracht van ademen voor iemand kan betekenen.